ความเปนมา
แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 12 (พ.ศ.2560-2564) กําหนดให การสรางความเปนธรรมลดความเหลื่อมล้ําในสังคม เปน ๑ ใน ๑๐ ยุทธศาสตร ที่มุงลดปญหา ความเหลื่อมล้ําดานรายไดของกลุมคนที่มีฐานะทางเศรษฐกิจสังคมที่แตกตางกัน แกไขปญหา ความยากจน เพิ่มโอกาสการเขาถึงบริการพื้นฐานทางสังคมของภาครัฐ รวมทั้งเพิ่มศักยภาพ ชุมชนและเศรษฐกิจฐานรากใหมีความเขมแข็ง เพื่อใหชุมชนพึ่งพาตนเองและไดรับสวนแบง ผลประโยชนทางเศรษฐกิจมากขึ้น นโยบายการบริหารราชการแผนดินของรัฐบาล (พลเอก ประยุทธ จันทรโอชา นายกรัฐมนตรี) กําหนดใหการลดความเหลื่อมล้ําของสังคมและการสรางโอกาสการเขาถึง บริการของรัฐเปน ๑ใน ๑๑ ดาน ที่มุงแกไขปญหาเกี่ยวกับปากทองของประชาชนในระดับลาง ที่เปนคนสวนใหญของประเทศโดยมีแผนงานที่สําคัญ คือ แผนงานการพัฒนาเศรษฐกิจฐานราก และชุมชนเขมแข็ง ซึ่งไดมอบใหกระทรวงมหาดไทยที่มีกรมการพัฒนาชุมชนเปนหนวยงานหลัก บูรณาการไปสูการปฏิบัติ และเพื่อใหการดําเนินการตามนโยบายรัฐบาลและขอสั่งการของ นายกรัฐมนตรีเห็นผลเปนรูปธรรมโดยเร็วและมีความยั่งยืน กระทรวงมหาดไทยกําหนด โครงการ “ลดความเหลื่อมล้ํา แบงปนความสุข”เปน ๑ ใน ๘ กลุมโครงการเนนหนักที่ให ความสําคัญเปนพิเศษในเชิงผลสัมฤทธิ์ โดยโครงการดังกลาวเนนการสงเสริมเศรษฐกิจฐานราก แกปญหาหนี้สินนอกระบบ ความยากจนระดับครัวเรือน พัฒนาคุณภาพชีวิตและขยายโอกาส คนยากจนในการเขาถึงทรัพยากรและการใหบริการของรัฐ เพื่อขับเคลื่อนนโยบายรัฐบาลและนโยบายกระทรวงมหาดไทยขางตน กรมการพัฒนา ชุมชนไดกําหนดใหการพัฒนาอาชีพครัวเรือน เปน ๑ ใน ๓ ปจจัยขับเคลื่อนวาระกรมการพัฒนา ชุมชน ป ๒๕๖๐ (CDD Agenda 2017) มุงผลให “เศรษฐกิจครัวเรือนมีความมั่นคง ประชาชนใช ชีวิตอยูในชุมชนอยางมีความสุข” และดําเนินการภายใต “โครงการสรางสัมมาชีพชุมชน ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง” เพื่อยกระดับเศรษฐกิจฐานราก คือ “รายได” ทําให ประชาชนในชุมชนมีรายไดเพิ่มขึ้น มีความมั่นคงและยั่งยืน สังคมอยูรวมกันอยางมีความสุข ดวยการสรางอาชีพ ผานกระบวนการ “สรางสัมมาชีพชุมชน” ภายใตแนวคิด “ชาวบาน สอนชาวบาน” สอนอาชีพที่เขาตองการอยากทําประกอบการนอมนําหลักปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพียงมาเปนแนวทาง ซึ่งกระบวนการ “สรางสัมมาชีพชุมชน” เริ่มตนดวยการพัฒนาทักษะ การถายทอดองคความรูใหกับปราชญชุมชนดานอาชีพ จากนั้นกลับไปสรางทีมและจัดการฝึกอบรมอาชีพใหกับครัวเรือนที่ตองการฝกอาชีพในหมูบานเปาหมาย ตลอดจนติดตาม สนับสนุนอยางตอเนื่องเพื่อใหครัวเรือนที่เขารับการฝกอาชีพมีความรูและปฏิบัติอาชีพไดจริง จนพัฒนาเปนอาชีพที่สรางรายไดใหกับครัวเรือนไดอยางมั่นคง ซึ่งในปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๐ ไดดําเนินการสรางสัมมาชีพชุมชนตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ภายใตการบูรณาการ ความรวมมือของประชารัฐ ในพื้นที่ความรับผิดชอบของยุทธศาสตรที่ 1 การสงเสริมการ ขับเคลื่อนการพัฒนาตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในภาคเกษตรและชนบท จํานวน 23,589 หมูบาน ประชาชนไดรับการพัฒนาอาชีพและมีรายได รวม 471,780 คน/ครัวเรือน และในปงบประมาณ พ.ศ. 2561 กําหนดหมูบานเปาหมาย จํานวน 20,140 หมูบาน โดยเปนหมูบานในพื้นที่เปาหมายเดิม ปงบประมาณ พ.ศ. 2560 จํานวน 16,512 หมูบาน และหมูบานเปาหมายใหม ปงบประมาณ พ.ศ. 2561 จํานวน 3,628 หมูบาน ประชาชน เปาหมายจะไดรับการพัฒนาอาชีพและมีรายไดรวม ๕๒๓,๖๔๐ คน/ครัวเรือน
นิยามศัพท
สัมมาชีพ หมายถึง อาชีพที่ไมเบียดเบียนตนเอง ไมเบียดเบียนผูอื่น ไมเบียดเบียน สิ่งแวดลอม และมีรายไดมากกวารายจาย เปนความพยายามที่จะปรับจากการทํามาหากิน เปนทํามาคาขาย โดยไมไดเอากําไรสูงสุดเปนตัวตั้งหรือเปนเปาหมายสุดทาย และตองคํานึงถึง ความเปนธรรมทางสังคม กลาวคือความสุขของตนและคนทํางาน รวมถึงประโยชนของผูบริโภค และผูรับบริการเปนหลัก
ปราชญชุมชน หมายถึง ผูที่ประกอบสัมมาชีพจนมีความรูความชํานาญในการประกอบ อาชีพ หรือมีความเชี่ยวชาญในอาชีพนั้น ๆ ประสบความสําเร็จและมีความมั่นคงในอาชีพ เปนที่ยอมรับของคนในชุมชน พรอมมีจิตอาสาที่จะถายทอดและขยายผลไปยังบุคคลอื่น ๆ ในชุมชน
วิทยากรสัมมาชีพชุมชน หมายถึง ปราชญชุมชนที่ผานการอบรม หลักสูตร “วิทยากรผูนํา สัมมาชีพ” จากศูนยศึกษาและพัฒนาชุมชน
ทีมวิทยากรสัมมาชีพชุมชน หมายถึง ปราชญชุมชนของหมูบาน ๆ ละ 5 คนประกอบดวย วิทยากรผูนําสัมมาชีพ 1 คน และปราชญชุมชนที่เขารวมเปนทีม เพิ่มเติมอีกหมูบานละ 4 คน
หมูบานเปาหมายสัมมาชีพชุมชน ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖1 หมายถึง หมูบานเปาหมายเดิม ปงบประมาณ พ.ศ. 2560 จํานวน 16,512 หมูบาน และหมูบานเปาหมายใหม ปงบประมาณ พ.ศ. 2561 จํานวน 3,628 หมูบานรวม 20,140 หมูบาน
หมูบานเปาหมายเดิม ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๐ หมายถึง หมูบานเศรษฐกิจพอเพียง ตามพื้นที่ความรับผิดชอบของยุทธศาสตรที่ 1 การสงเสริมการขับเคลื่อนการพัฒนาตามปรัชญา ของเศรษฐกิจพอเพียงในภาคเกษตรและชนบท จํานวน ๑๖,๕๑๒ หมูบาน (รอยละ 70 ของ 23,589 หมูบาน)
หมูบานเปาหมายใหม ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๑ หมายถึง หมูบานเศรษฐกิจพอเพียง ตนแบบที่ไดรับการสนับสนุนงบประมาณจากกรมการพัฒนาชุมชน หรือหมูบานที่มีครัวเรือน มีรายไดต่ํากวาเกณฑความจําเปนพื้นฐาน (จปฐ.) หรือหมูบานที่มีความพรอมที่อยูนอกพื้นที่ ความรับผิดชอบของยุทธศาสตรที่ 1 การสงเสริมการขับเคลื่อนการพัฒนาตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในภาคเกษตรและชนบท จํานวน ๓,๖๒๘ หมูบาน
ครัวเรือนเปาหมาย หมายถึง ครัวเรือนที่อยูในหมูบานเปาหมายสัมมาชีพชุมชน ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๑ หมูบานละ 2๖ ครัวเรือน ที่แสดงความประสงคตองการเขารับการ ฝกอาชีพตามแบบสํารวจความตองการฝกอาชีพของคนในชุมชน
ครัวเรือนสัมมาชีพชุมชน หมายถึง ครัวเรือนเปาหมายที่ผานการอบรมอาชีพ โครงการ สงเสริมการสรางสัมมาชีพชุมชนในระดับหมูบานและโครงการขยายผลการสรางครัวเรือน สัมมาชีพชุมชน
ครัวเรือนสัมมาชีพชุมชนตัวอยาง หมายถึง ครัวเรือนสัมมาชีพชุมชนที่ผานการคัดเลือก ตามเกณฑที่กําหนดในระดับจังหวัดหรือระดับภาค
ทีมสนับสนุนการขับเคลื่อนสัมมาชีพชุมชน หมายถึง ผูนําชุมชน กลุม องคกร หรือ เครือขายการพัฒนาชุมชนที่มีศักยภาพ ซึ่งอยูในพื้นที่เปาหมายในการสรางสัมมาชีพชุมชน ประจําปงบประมาณ พ.ศ ๒๕๖๑ และไดรับคําสั่งแตงตั้งเปนทีมสนับสนุนการขับเคลื่อน สัมมาชีพชุมชน โดยในแตละทีมอาจจะประกอบดวย ปราชญชุมชน ผูนําอาสาพัฒนาชุมชน (ผูนํา อช.) คณะกรรมการพัฒนาสตรี คณะกรรมการศูนยประสานงานองคกรชุมชน (ศอช.) คณะกรรมการเครือขาย OTOP คณะกรรมการเครือขายกลุมออมทรัพยเพื่อการผลิต หรืออื่น ๆ ตามศักยภาพของแตละพื้นที่
กลุมอาชีพ หมายถึง กลุมที่จัดตั้งขึ้นใหมจากการรวมตัวของผูแทนครัวเรือนในหมูบาน เปาหมาย ตั้งแต 5 ครัวเรือนขึ้นไป ซึ่งผานการสงเสริมการสรางสัมมาชีพชุมชนในระดับหมูบาน ที่มีการประกอบอาชีพเดียวกันหรือประเภทอาชีพเดียวกันมารวมกันดําเนินการ โดยมี วัตถุประสงคเพื่อชวยเหลือซึ่งกันและกันในการประกอบอาชีพ
กระบวนการสร้างสัมมาชีพชุมชน
การสรางสัมมาชีพชุมชนขับเคลื่อนการดําเนินงานอยางเปนกระบวนการ ภายใตแนวคิด “ชาวบานสอนชาวบาน” สอนอาชีพที่เขาตองการอยากทําประกอบการนอมนําหลักปรัชญา ของเศรษฐกิจพอเพียงมาเปนแนวทาง ที่เริ่มตนดวยการพัฒนาทักษะการถายทอดองคความรู ใหกับปราชญชุมชนดานอาชีพ จากนั้นกลับไปสรางทีมและจัดการฝกอบรมอาชีพใหกับครัวเรือน ที่ตองการฝกอาชีพในหมูบานเปาหมาย ตลอดจนติดตาม สนับสนุนอยางตอเนื่อง เพื่อให ครัวเรือนที่เขารับการฝกอาชีพมีความรูและปฏิบัติอาชีพไดจริง จนพัฒนาเปนอาชีพที่สรางรายได ใหกับครัวเรือนไดอยางมั่นคง
กรมการพัฒนาชุมชนไดกําหนดกิจกรรม/โครงการภายใตกระบวนการสรางสัมมาชีพชุมชน ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ประจําปงบประมาณ พ.ศ. 2561 เพื่อใหบรรลุตาม เปาหมายที่กําหนด โดยมีกิจกรรม/โครงการที่มีความเกี่ยวเนื่องสัมพันธกัน แบงเปน 4 โครงการ หลัก และ 4 โครงการสนับสนุน ดังนี้
4 โครงการหลัก ไดแก
1. พัฒนาผูนําสัมมาชีพ
2. เตรียมความพรอมทีมวิทยากรสัมมาชีพชุมชน
3. สรางสัมมาชีพชุมชนในระดับหมูบาน
4. ขยายผลการสรางครัวเรือนสัมมาชีพชุมชน
4 โครงการสนับสนุน ไดแก
1. การสรางทีมสนับสนุนการขับเคลื่อนสัมมาชีพชุมชนระดับจังหวัด
2. การประชุมเชิงปฏิบัติการคณะกรรมการพัฒนาสตรีภาค (กพสภ.) สงเสริมครัวเรือน สัมมาชีพชุมชน
3. บูรณาการแผนชุมชนระดับตําบลสรางสัมมาชีพชุมชน
4. สนับสนุนสัมมาชีพชุมชนแกครัวเรือนยากจน